Ανατολική Μεσόγειος και Τουρκική χειραγώγηση.
Άρθρο του Απτχου (Ι) ε.α. Ιωάννη Αναστασάκη, της 51ης Σειράς Ιπταμένων της Σ.Ι. Τάξεως 1979
Αθήνα 21 Μαρ. 2021
Το θερμόμετρο στην Ανατολική Μεσόγειο ανεβαίνει. Η κινητικότητα στους Διεθνείς Οργανισμούς, αλλά και οι θέσεις που εκφράζουν τόσο οι περιφερειακοί, όσο και οι βασικοί «παίκτες», σχολιάζονται και αναλύονται στα Διεθνή Ιδρύματα πολιτικών και στρατηγικών αναλύσεων, με σκοπό από την ώσμωση (brain storming) να προκύψουν είτε πιθανές εφαρμόσιμες λύσεις, είτε απτά αποτελέσματα. Η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας στην περιοχή, είναι ένα από τα βασικά θέματα συζητήσεων.
Α. Διεθνής κινητικότητα
Στα διεθνή Ιδρύματα πολιτικών και στρατηγικών αναλύσεων, η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι βασικό θέμα συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων, με σκοπό την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων. Τα οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας προβάλλονται ως σημαντικός παράγων που είναι δυνατόν να οδηγήσει στην αλλαγή πλεύσης της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής. Επιλεκτικά αναφέρονται κατωτέρω σχετικά Ερευνητικά Ιδρύματα.
Istituto Affari Internazionali (IAI):
Η ιδιαιτερότητα του Ιταλικού αυτού ιδρύματος είναι ότι Πρόεδρος είναι η Νάταλη Τότσι (Nathalie Tocci), η οποία είναι ταυτόχρονα και Ειδική Σύμβουλος του κου Μπορέλ και παλαιότερα ήταν της κας Μονγκερίνι. Σε πρόσφατη διαδικτυακή συζήτηση στο IAI, συμμετείχαν τεχνοκράτες-στρατηγικοί αναλυτές από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και διακεκριμένοι Επιτελείς των Ευρωπαϊκών Θεσμών.
Το ενδιαφέρον της συζήτησης επικεντρώθηκε αφενός στην κοινή αποδοχή ότι η επιθετική ρητορική της Τουρκίας, αν και κυρίως σκοπεύει στο εσωτερικό της χώρας, ταυτόχρονα επηρεάζει αρνητικά τις Διεθνείς Σχέσεις της χώρας αυτής.
Σημαντικές ήταν οι θέσεις των συμμετεχόντων από τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς, που τόνισαν αφενός την ανάγκη νέας Συμφωνίας για το μεταναστευτικό, αλλά και την ανάγκη η Τουρκία να υπογράψει τη Συμφωνία των Παρισίων για το περιβάλλον, ώστε στη συνέχεια να συμμετέχει στα μεγάλα οικονομικά οφέλη που θα προκύψουν από την νέα Στρατηγική της ΕΕ για την «πράσινη ενέργεια» τις ερχόμενες δεκαετίες (2030-2050).
Near East & South Asia Center for Security Studies (NESA CSS):
Το Ίδρυμα αυτό είναι το επίσημο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (DoD). Για την ιστορία να θυμηθούμε, ότι το αντίστοιχο ΙΑΑ στην Ελλάδα έχει παροπλισθεί, ως να μην αντιμετωπίζει η χώρα μας Στρατηγικούς κινδύνους που χρήζουν μελέτης και ανάλυσης.
Το NESA, συμμετέχει στις εργασίες άμεσης προσαρμογής στις προτεραιότητες που έθεσε η νέα Ηγεσία του προέδρου Μπάϊντεν για την Ανατολική Μεσόγειο. Σε συνεργασία με τεχνοκράτες-αναλυτές από την περιοχή, επεξεργάζεται στοιχεία που στη συνέχεια θα υποστηρίξουν την παρουσία Αμερικανικών Δυνάμεων στην περιοχή.
Geneva Center for Security Policy (GCSP):
Η ιδιαιτερότητα του Ιδρύματος αυτού είναι ότι λειτουργεί υπό την αιγίδα της Ελβετικής Κυβέρνησης. Η Ελβετία έχει χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ, από τη δεκαετία του ’50 με αφορμή την κρίση στην Κορέα, ως ένα Ουδέτερο Κράτος (Neutral Nation). Η Ελβετική κυβέρνηση επιθυμεί να διατηρήσει την Ουδετερότητα αυτή ως θεμελιώδη βάση για να είναι «κοινά αποδεκτός διαμεσολαβητής» σε Διεθνή και Περιφερειακά ζητήματα.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι συζητήσεις για το μέλλον της Λιβύης λαμβάνουν χώρα στη Γενεύη, όπου και η Έδρα Διεθνών Οργανισμών. Επίσης οι επιμελέστεροι θα ενθυμούνται ότι το 2019 ο κος Τσαβούσογλου είχε επισκεφτεί την Ελβετία ζητώντας τη διαμεσολάβηση της χώρας αυτής για την επίλυση διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο. Προφανώς δεν είναι τυχαίο και το γεγονός ότι λίγους μήνες νωρίτερα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελβετίας είχε επισκεφτεί Αθήνα-Λευκωσία-Άγκυρα, δηλώνοντας την διαθεσιμότητα για διαμεσολάβηση.
Στις πρόσφατες διαδικτυακές εργασίες του GCSP η ανταλλαγή απόψεων από τεχνοκράτες-αναλυτές της περιοχής, αλλά και εκπροσώπων Διεθνών Ιδρυμάτων και Οργανισμών, κύριο σκοπό είχαν την απόκτηση από την Ελβετία ενός γνωστικού υπόβαθρου (common understanding), χρήσιμου για την διαμεσολάβηση εάν και όταν επίσημα της ζητηθεί.
Center for Middle East Development (CMED):
Το Κέντρο αυτό ανήκει στο μεγαλύτερο Δημόσιο Πανεπιστήμιο των ΗΠΑ, αυτό της Πόλης του Λος Άντζελες (UCLA). Η ιδιαιτερότητα του Ιδρύματος αυτού είναι ότι στο παρελθόν διοργάνωνε σε συνεργασία με την εκάστοτε Ελληνική Κυβέρνηση τα «Athens Meetings” όπως θα ενθυμούνται οι παλαιότεροι, που μεταξύ άλλων στο θεματολόγιο των εργασιών τους περιλάμβαναν και τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου.
Παρά το γεγονός ότι τρεις (3) τουλάχιστον Πρωθυπουργοί είχαν με πράξεις αποδεχθεί την βαρύτητα και το όφελος για τη χώρα της φιλοξενίας των Συσκέψεων αυτών, δυστυχώς δεν κατόρθωσαν να ελέγξουν πολιτικές και διπλωματικές ελίτ της χώρας που για προσωπικές ή συντεχνιακές επιλογές, διατάραξαν τη σχέση και στην ουσία διέκοψαν τη φιλοξενία στην Αθήνα.
Σήμερα οι ίδιες ελίτ μονοπωλούν θέματα πολιτικής και εθνικής Άμυνας, επηρεάζοντας σε ένα βαθμό το μέλλον της χώρας μας.
Β. Τουρκική διείσδυση
Στην Ελληνική και όχι μόνο δημοσιογραφική πραγματικότητα, επικρατεί η αντίληψη ότι συγκεκριμένα Ιδρύματα λειτουργούν προς όφελος της Τουρκίας. Πριν τεθεί η τελεσίδικη σφραγίδα χαρακτηρισμού, είναι απαραίτητο να εξεταστούν οι παράμετροι διαφάνειας που εφαρμόζουν ιδίως στον τομέα χρηματοδότησης.
German Marshal Fund of US (GMF of US):
Το διεθνές αυτό Ίδρυμα πορεύεται με κανόνες σχετικής και αποδεκτής διαφάνειας.
Από το έτος 2017 συνεργάζεται με την Ένωση Τουρκικών Επιμελητηρίων (Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey) ευρύτερα γνωστού ως (ΤΟΒΒ). Σκοπός αυτής της συνεργασίας, όπως τουλάχιστον δημοσιοποιείται, είναι η προώθηση των επαγγελματικών συνεργασιών εκτός Τουρκίας, των Μελών των Τουρκικών Επιμελητηρίων. Επισημαίνεται ότι η συγκεκριμένη συνεργασία ξεκίνησε λίγους μόνο μήνες μετά το πραξικόπημα παρωδία του 2016 στην Τουρκία.
Επισημαίνεται επίσης ότι το GMF of US χρεώνεται ότι στις 9 Δεκεμβρίου 2020, ακριβώς την παραμονή της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ και σε πρωινή ώρα Ουάσιγκτον (10:15 East Time), είχε διοργανώσει διαδικτυακή ομιλία του Ιμπραήμ Καλίν στενού σύμβουλου του Προέδρου Ερντογάν. Κατά την ομιλία αυτή ο σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου παρουσίασε τις θέσεις της χώρας του, με κύριο άμεσο ακροατή την Αμερικανική Κυβέρνηση, τόσο την απερχόμενη όσο και την νέα. Έμμεσος αποδέκτης βέβαια ήταν η ΕΕ και οι Αποφάσεις, περί τυχών κυρώσεων, της Συνόδου Κορυφής.
Tactics Institute for Security and Counter Terrorism (TISCT):
Στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος αυτού που έχει έδρα την Αγγλία, σχετικά με τις συνεργασίες του μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι συνεργάζεται με Δημόσιους και Ιδιωτικούς Φορείς που το χρηματοδοτούν. Συγκεκριμένα μεταξύ άλλων αναφέρονται: (-Partnerships and Consultancy: The TACTICS Institute is open to partnership with the private and the public sector). Καθώς επίσης και: (- Sponsorship: The TACTICS Institute accepts sponsorships for individual projects designed to draw attention to a particular …). Δηλαδή εν πολλοίς εργασίες που ικανοποιούν τον «πελάτη».
Ακούγεται τελευταία ότι χρηματοδοτούμενες από κεφάλαια προερχόμενα από το Κατάρ, διοργανώνονται «κλειστές» διαδικτυακές συνομιλίες για την Ανατολική Μεσόγειο, με επιλεκτική συμμετοχή μεταξύ άλλων και δύο πρόσφατα εκλεγμένων βουλευτών της Ελληνικής Βουλής. Δημοσιοποιήσεις διαφάνειας τελούν εν αναμονή.
Γ. Σχόλια και προβληματισμοί
Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες διαδικτυακές συσκέψεις των Διεθνών ιδρυμάτων διέπονται από τους περιορισμούς «Chatham house Rules». Δηλαδή εν πολλοίς, τη δέσμευση των συμμετεχόντων να μην αποκαλύπτουν ονόματα άλλων συμμετεχόντων. Με τη συμμετοχή τεχνοκρατών-αναλυτών που διατυπώνουν προσωπικές τους απόψεις δεν δημιουργείται θέμα δεσμεύσεων. Όταν όμως συμμετέχουν Ιδρύματα ή πρόσωπα που χρηματοδοτούνται είτε από μία Κυβέρνηση, είτε είναι εν ενεργεία μέλη της Δημόσιας Διοίκησης, τότε δημιουργούνται θέματα δεσμεύσεων. Οι θέσεις που εκφράζονται στην περίπτωση αυτή λαμβάνονται ως «εθνικές» απόψεις από άλλους συμμετέχοντες, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Η αναγκαιότητα της συμμετοχής Ελλήνων τεχνοκρατών-αναλυτών στις εργασίες των Διεθνών Ιδρυμάτων είναι αναγκαία, εφόσον οι θέσεις που εκφράζουν γίνονται αποδεκτές και μνημονεύονται στα Πρακτικά και τα Ενημερωτικά Σημειώματα που προωθούνται στη συνέχεια. Όταν για παράδειγμα η συμμετοχή Ελλήνων χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη νομιμοποίηση των Τουρκικών θέσεων, τότε θα πρέπει να επιβάλλεται διακριτική αποχή και δημοσιοποίηση των μηχανορραφιών που έχουν σκοπό να επηρεάσουν με «Μελέτες και Πορίσματα» την διεθνή κοινή γνώμη.
Η συμμετοχή της Τουρκίας στα υψηλά κέρδη από το Πρόγραμμα πράσινης ανάπτυξης της ΕΕ, είναι πράγματι πολλά υποσχόμενο. Η δυνατότητα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από την Τουρκία προς την ΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει με τη συνοριακή διασύνδεση των Δικτύων μεταφοράς. Η κατασκευή των πυρηνικών αντιδραστήρων στο Ακούγιου της Τουρκίας, θα επιτρέψει στη Ρωσία να συνεχίσει να είναι ο βασικός πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας προς την ΕΕ, όταν η ζήτηση αερίου θα μειωθεί σύμφωνα με τους Ευρωπαϊκούς σχεδιασμούς. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση αυτή η Τουρκία είναι ο «Δούρειος Ίππος» της Ρωσίας προς την ΕΕ και τούτο πρέπει να γίνει κατανοητό και από τους Αμερικανούς για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Στη χώρα μας παρατηρείται το φαινόμενο, μέλη και συνεργάτες Ιδρυμάτων που χρηματοδοτούνται από Δημόσιους και ιδιωτικούς Φορείς, να προωθούνται είτε σε κρατικές θέσεις υψηλής Ευθύνης, είτε επί μονίμου βάσεως ως σχολιαστές στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης, παρά το γεγονός ότι δημόσιες δηλώσεις τους απέχουν πολλές φορές από τις Εθνικές θέσεις και απόψεις. Γίνονται πόλος αρνητικής κριτικής και εύλογα δημιουργείται το ερώτημα που συναντάται σκωπτικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως αποτέλεσμα λαϊκής θυμοσοφίας: «κόκκινες γραμμές μόνο στις δίγραμμες επιταγές;».
Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Ιωάννης Αναστασάκης
(*) Ο Αντιπτέραρχος ε.α. Ιωάννης Αναστασάκης είναι σύμβουλος – στρατηγικός αναλυτής και συνεργάζεται με το ISDA στην Αθήνα, το ERPIC στην Λάρνακα, το UCLA/CMED στο Λος Άντζελες, το PRIF/APOME στη Φρανκφούρτη (adHoc), το ZSF στο Ζάγκρεμπ (adHoc), το ASG στο Μόναχο, το NESA CSS στην Ουάσιγκτον, το GMF of US στις Βρυξέλλες. Τέως Πρόεδρος του Experts Group (Ομάδα Εμπειρογνωμόνων) του Οργανισμού Wassenaar Arrangement στη Βιέννη και μέλος του Arms Export Control Association. Ιδρυτής της περιφερειακής δεξαμενής σκέψης ROSED.