Πανεπιστήμιο, χώρος μόρφωσης και διαμόρφωσης πολιτικο – κοινωνικής κουλτούρας
Άρθρο του Απτχου (Ι) ε.α. Ιωάννη Αναστασάκη, της 51ης Σειράς Ιπταμένων της Σ.Ι. Τάξεως 1979
Το νομοσχέδιο για την εκπαίδευση έδωσε αφορμή για έντονες αντιδράσεις, κυρίως για την άμεση εμπλοκή της αστυνομίας στους πανεπιστημιακούς χώρους. Εν μέσω πανδημίας και κατά παράβαση των υφιστάμενων περιορισμών «κοινωνικής απόστασης», οι αντιδρώντες συνεχίζουν να εκδηλώνουν την αντίθεσή τους τόσο στον τρόπο επιβολής όσο και στα μέτρα που σχετίζονται με την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου.
Στο σημείο αυτό αξίζει να θυμηθούμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη Σουηδία, τα πανεπιστήμια της οποίας σήμερα λειτουργούν υποδειγματικά και θεωρούνται ως διεθνές πρότυπο λειτουργίας των Δημόσιων πανεπιστημίων.
Ο Πάλμε και η πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση.
Ο Ούλωφ Πάλμε (Olof Palme) ήταν φιλέλληνας, στενός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου και του άρεσε να περνάει τις διακοπές του στην Ελλάδα, κυρίως στην Κρήτη. Ήταν λάτρης και εργάτης του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1967 διέφυγε στη Σουηδία όπου ίδρυσε το ΠΑΚ, πρόδρομο του ΠΑΣΟΚ. Κατά την παραμονή του στη Σκανδιναβική χώρα σύσφιξε τις φιλικές σχέσεις του με τον αείμνηστο Ούλωφ Πάλμε. Η φιλία τους κορυφώθηκε το 1984 όταν ως πρωθυπουργοί πλέον των χωρών τους πρωτοστάτησαν στην ίδρυση της «πρωτοβουλίας των έξι» που είχε σκοπό την προαγωγή της παγκόσμιας ειρήνης.
Το έτος 1967 ο Ούλωφ Πάλμε ανέλαβε Υπουργός Παιδείας στην τότε Σουηδική κυβέρνηση και ήταν ο εμπνευστής της πανεπιστημιακής μεταρρύθμισης στη χώρα του. Συνέβαλε ουσιαστικά στην εμπέδωση του καθεστώτος δημοκρατικής λειτουργίας των πανεπιστημιακών χώρων, με θαυμαστά αποτελέσματα που σήμερα αποτελούν διεθνές παράδειγμα προς μίμηση.
Ως πολιτικός, υπουργός Παιδείας και μετέπειτα Πρωθυπουργός ο Ούλωφ Πάλμε, όσον αφορά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και τη λειτουργία των πανεπιστημίων, στηρίχτηκε στην προσωπική γνώση που απέκτησε συμμετέχοντας αρχικά ως μέλος στη Σουηδική Εθνική Ένωση φοιτητών. Αργότερα, πολιτικοποιημένος πλέον, έγινε μέλος του σοσιαλοδημοκρατικού φοιτητικού Συνδέσμου στη Στοκχόλμη. Τέλος, εξελέγη Πρόεδρος της Σουηδικής Εθνικής Ένωσης φοιτητών, μία θέση υπερκομματικής χροιάς, αποσκοπώντας στη διασφάλιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των φοιτητών πέρα από στενές κομματικές αντιλήψεις.
Η απολύτως δημοκρατική αντίληψη του Πάλμε για τη λειτουργία των Δημόσιων πανεπιστημίων, μία αντίληψη που μεταλαμπαδεύτηκε στις επόμενες γενεές στη χώρα του, εστιάζει στην υποχρέωση κάθε δημοκρατικής κυβέρνησης να διαθέτει επαρκή δημόσια κονδύλια για την ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση των Δημόσιων πανεπιστημίων. Κάθε βλάβη όμως που προξενείτε, είτε από κακόβουλη ενέργεια, είτε από εμφανή αμέλεια στην προστασία των χώρων και της ομαλής λειτουργίας, θα πρέπει να χρεώνεται οικονομικά
στους άμεσα υπεύθυνους και όχι στους φορολογούμενους πολίτες. Η διάθεση δημόσιων κονδυλίων για την αποκατάσταση ζημιών που προξένησαν κακόβουλα τρίτοι, θεωρείται εν πολλοίς από τους προοδευτικούς και δημοκράτες πολίτες, ως διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.
Πανεπιστήμιο, χώρος ευταξίας, μόρφωσης και κοινωνικο-πολιτικής κουλτούρας.
Κάθε πανεπιστήμιο είναι χώρος επιστημονικής, αλλά και κοινωνικο-πολιτικής μόρφωσης. Χώρος στον οποίο θα πρέπει να δημιουργούνται οι βάσεις για δημοκρατικές αξίες, κοινωνική ευαισθησία και αξιοκρατία. Σε αυτή τη γενική βάση, στα Δημόσια πανεπιστήμια της Σουηδίας, υπάρχει επαρκής περιφρούρηση των εγκαταστάσεων από περίπολα, σε συνδυασμό με τον ηλεκτρονικό έλεγχο εισερχομένων στους πανεπιστημιακούς χώρους.
Ως παράδειγμα αναφέρεται το Δημόσιο πανεπιστήμιο Linnaeus State University στη νότια Σουηδία, όπου ένστολοι κυκλοφορούν στους χώρους και η ευταξία των εγκαταστάσεων προδιαθέτει τους φοιτητές να εντρυφούν όχι μόνο στη μόρφωση, αλλά και τη δημοκρατική εμπέδωση των κοινωνικών και πολιτικών αντιλήψεων.
Επίλογος και προβληματισμός
Το γεγονός ότι στην Ελλάδα ένα νομοσχέδιο για την Παιδεία προσυπογράφεται όχι μόνο από την αρμόδια Υπουργό αλλά και από τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, ήταν αναμενόμενο ότι θα δημιουργούσε εύλογες παρεξηγήσεις και ένταση. Ίσως, με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση ήθελε να δείξει την αποφασιστικότητα επιβολής του νομοσχεδίου. Είναι βέβαιο ότι υπήρχαν λιγότερο «ερεθιστικές» μέθοδοι μετάβασης των Δημόσιων πανεπιστημίων από την ασυδοσία στην ευταξία και την ομαλή λειτουργία. Βέβαια, το τελικό αποτέλεσμα θα μετρήσει, εάν δηλαδή συγκρίνοντας με την Σουηδία, οι Δημόσιοι πανεπιστημιακοί χώροι θα αποδοθούν στους φοιτητές, καθαροί και λειτουργικοί για να ολοκληρώνουν απρόσκοπτα τις σπουδές τους.
Πέραν τούτου όμως, εάν υπάρχουν σήμερα Έλληνες πολίτες δημοκράτες και προοδευτικοί, που πιστεύουν ότι οι φοιτητές που σπουδάζουν σε ένα «πολιτισμένο» περιβάλλον στα Δημόσια πανεπιστήμια της Σουηδίας στερούνται για το λόγο αυτό τις δημοκρατικές ελευθερίες έκφρασης, να το δηλώσουν δημοσίως, ευθαρσώς και επωνύμως.
(*) Ο Αντιπτέραρχος ε.α. Ιωάννης Αναστασάκης είναι σύμβουλος – στρατηγικός αναλυτής και συνεργάζεται με το ISDA στην Αθήνα, το ERPIC στην Λάρνακα, το UCLA/CMED στο Λος Άντζελες, το PRIF/APOME στη Φρανκφούρτη (adHoc), το ZSF στο Ζάγκρεμπ (adHoc), το ASG στο Μόναχο, το NESA CSS στην Ουάσιγκτον, το GMF of US στις Βρυξέλλες. Τέως Πρόεδρος του Experts Group (Ομάδα Εμπειρογνωμόνων) του Οργανισμού Wassenaar Arrangement στη Βιέννη και μέλος του Arms Export Control Association. Ιδρυτής της περιφερειακής δεξαμενής σκέψης ROSED.