Μια κουρδική παροιμία λέει ότι, “Φίλοι είναι μόνον τα βουνά’’. Και ο Ξενοφώντας, από τους πρώτους που περιέγραψαν αυτόν τον ορεσίβιο και ατίθασο πολεμικό λαό, αναφέροντάς τους ως Καρδούχους, το επιβεβαιώνει με ένα απόσπασμα στο έργο του, ‘‘Η Κάθοδο των Μυρίων’’, από τη Μεσοποταμία προς τον Εύξεινο, «Ο δρόμος που περνούσε μέσ’ από τα βουνά και προς βορράν οδηγούσε στη χώρα των Καρδούχων. Γι’ αυτούς έλεγαν οι αιχμάλωτοι πως κατοικούσαν επάνω στα βουνά και ήταν πολεμιστές ικανοί και πως δεν υπάκουαν στις διαταγές του βασιλιά. Κάποτε μάλιστα που έκανε εισβολή στη χώρα τους με μια στρατιά από είκοσι χιλιάδες άνδρες, κανένας δεν γύρισε πίσω, χάθηκαν όλοι μέσα στις κακοτοπιές της χώρας».
Είναι η πολλοστή φορά που ο Κουρδικός λαός προκαλεί και κερδίζει τη συμπάθεια της παγκόσμιας κοινής γνώμης, όχι όμως και τις ‘‘δίκαιες’’ αποφάσεις και ενέργειες των Ηγετών της παγκόσμιας κοινότητας. Είναι καταδικασμένοι να ζουν καταπιεσμένοι, χωρίς να έχουν αξιωθεί, τότε και τώρα, μιας αληθινής και μόνιμης αυτονομίας τουλάχιστον, παραμένοντας κερματισμένοι στη δικαιοδοσία πολλών ανελέητων αφεντάδων, έχοντας ποτίσει με αίμα τα βουνά τους στις όποιες εξεγέρσεις για ανεξαρτησία ανά τους αιώνες. Η υποτιθέμενη χώρα τους, το Κουρδιστάν, είναι απλώς μια γεωγραφική περιοχή, χωρίς συγκεκριμένα όρια και οπωσδήποτε δεν συνιστά νομική οντότητα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Αλλά, για την κατάσταση αυτή, ευθύνονται μόνον οι ‘‘άλλοι’’; Με άλλα λόγια, οι ‘‘άλλοι’’ τι παράπονα μπορεί να έχουν από αυτούς τους ήρωες, τους αρειμάνιους, όπως ερμηνεύεται ο όρος Κούρδος (Κιούρτης) και δεν τους αναγνωρίζουν δικαιώματα αυτοπροσδιορισμού; Ποιοί είναι στο πέρασμα του χρόνου οι αρχηγοί τους που δεν μπορούν να τους μονιάσουν στην κοινή προσπάθεια; Ειρήσθω εν παρόδω, ο τελευταίος κούρδος ηγεμών, κάτι σαν εμίρης ή μπέης, ήταν κάποιος Μπεντερχάν, τον οποίον συνέλαβαν, το 1840, με αφορμή κάποια ανταρσία, τον οδήγησαν στην Κωνσταντινούπολη όπου του απήγγειλαν σχετική κατηγορία και τον εξόρισαν με τις δέουσες τιμές σε νησί του Αιγαίου. Ποιοί οι παραδοσιακοί τους φίλοι και ποιά η διπλωματία τους;
Ο Στράβων, ζητώντας να ανεύρει την ελληνική ετυμολογία γράφει, ‘‘Καλούνται δε ούτοι Κάρδακες από κλοπείας τρεφόμενοι, κάρδα γαρ το ανδρώδες και πολεμικόν λέγεται’’. Χμ! Μήπως στη λιτή αυτή αποστροφή του Στράβωνα κρύβεται η κακοδαιμονία των συμπαθών Κούρδων, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να κρατήσουν ούτε τις άλλοτε υποτελείς ηγεμονίες τους; Ναι, η βιωματική κατάσταση των κουρδικών φυλών, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα πλην ετερόδοξοι, Σουνίτες – Σιίτες, ανέκαθεν ήταν μια λανθάνουσα ή φανερή ανταρσία προς τις κυβερνήσεις, κυρίως τις Οθωμανικές – Τουρκικές, του Ιρακ και της Συρίας, στα εδάφη των οποίων κατοικούν. Είναι συχνές οι βιαιοπραγίες του λαού αυτού και κατά γειτόνων, όπως των Αρμενίων, προς βορράν της χώρας τους, που κάποτε, αλλοίμονο, πήραν μορφή ομαδικών σφαγών, προς το τέλος του 19ου αιώνα, καθώς επίσης και κατά χριστιανών στο νότο.
Και βέβαια οι Κούρδοι δείχνουν υπερηφάνεια για την προγονική τους εύκλεια. Ορκίζονται στο όνομα των όποιων, κατά καιρούς, αρχηγών τους και ουδέποτε τολμούν να αθετήσουν τον όρκο τους. Αλλά . . . αλλά, πλην του Σαλαδδίνου, κανέναν άλλον διάσημο Κούρδο δεν αναφέρει η ιστορία τους. Ο Σαλάχ αντ-Ντίν, λοιπόν, κουρδικής καταγωγής, προς το τέλος του 12ου αιώνα κατάφερε να γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος στην Αίγυπτο, πρώτος Σουλτάνος, δίνοντας οριστικό τέλος στη δυναστεία των Φατιμιδών, επεξέτεινε την κυριαρχία του επί της Συρίας και Μεσοποταμίας, καταφέροντας να καταστήσει υποτελή του και αυτόν τον Σουλτάνο των Σελτζούκων του Ικονίου, Κιλίτζ Αρσλάν Β’. Συγκρούστηκε, νικηφόρα τις περισσότερες φορές, με τους Σταυροφόρους και το όνομά του έμεινε, ακόμη και ανάμεσα στους Χριστιανούς, ως πρότυπο ανδρείας και ιπποτισμού. Όμως, μέχρι εδώ! Για τις φυλές των Κούρδων, ως ενιαίο και ξεχωριστό σύνολο, δεν έκανε κάτι με μελλοντική αξία, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, ίσως επειδή είμαστε στην εποχή των αυτοκρατορικών πολιτικών σχηματισμών.
Για τους επόμενους αιώνες, η πολιτική κατάσταση, ας πούμε, στις κουρδικές περιοχές που κάποτε φθάνανε μέχρι την Άγκυρα, χαρακτηρίζεται από μια φεουδαρχική αναρχία, με κληρονομικούς χωροδεσπότες, με διάσπαρτα σαντζάκια και διορισμένους τούρκους διοικητές στις πεδινές κυρίως περιοχές, και σποραδικές τοπικές ανταρσίες, κατάσταση που διατηρήθηκε μέχρι τον 19ον αιώνα, και συγκεκριμένα μέχρι τον Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο του 1828. Με αφορμή τον πόλεμο αυτόν, οι Κούρδοι θέλησαν να λυτρωθούν από τον Οθωμανικό ζυγό. Η επανάσταση εξερράγη το 1834, αλλά γρήγορα ο ορισθείς αρχιστράτηγος, Μεχμέτ Ρεσίτ πασάς, γνωστός και από την ελληνική επανάσταση, την κατέστειλε και επέβαλε τις θελήσεις του Σουλτάνου.
Ο εικοστός αιώνας βρίσκει τους Κούρδους πιστούς στην οθωμανική κυβέρνηση, προστατευόμενοι του Σουλτάνου, αλλά και στη μετέπειτα νέο-Τουρκική μεταπολίτευση του 1908. Κατά τον Α’ΠΠ, η μάλλον ουδέτερη στάση που προσπάθησαν να τηρήσουν δεν τους απέφερε ουσιαστικά οφέλη. Πολλά κουρδικά εδάφη κατέλαβε ο ρωσικός στρατός, μέχρι την επανάσταση των μπολσεβίκων, και στη συνέχεια ήρθε αγγλικός στρατός. Όποιος περνούσε έμπαινε . . . Και φθάνουμε στην πιο κρίσιμη φάση του κουρδικού ζητήματος.
Στις διαπραγματεύσεις για την ειρήνη, στο Παρίσι, το 1919, τότε που είχαν καταρρεύσει τρείς αυτοκρατορίες και άρχισαν να δημιουργούνται τα εθνικά κράτη, εμφανίστηκαν και Κούρδοι αντιπρόσωποι με αίτημα την αναγνώριση της αυτονομίας του Κουρδιστάν. Το αίτημα πήρε συγκεκριμένη ταυτότητα και μορφή σε τρία άρθρα της Συνθήκης των Σεβρών, 10 Αυγούστου 1920, κατά τα οποία, επιτροπή εκ τριών μελών διοριζόμενα από Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία, θα προετοίμαζε εντός έξι μηνών την τοπική αυτονομία των περιοχών στις οποίες επικρατούσε το κουρδικό στοιχείο, ανατολικά του Ευφράτη, νότια της με τη Συνθήκη αυτή ιδρυομένης Αρμενίας και βόρεια της Συρίας και Μεσοποταμίας. Περαιτέρω, η τουρκική κυβέρνηση αναλάμβανε την υποχρέωση να δεχθεί και να εκτελέσει τις αποφάσεις της επιτροπής. Και κάτι ακόμα. Η Συνθήκη προέβλεπε ότι, αν εντός ενός έτους οι κουρδικοί πληθυσμοί απευθύνοντο στην Κοινωνία των Εθνών ζητούντες την πλήρη ανεξαρτησία τους, και το Συμβούλιο ενέκρινε ότι οι πληθυσμοί αυτοί είναι ικανοί για την ανεξαρτησία τους (προσέξτε τη διατύπωση!), η Τουρκία αναλάμβανε την υποχρέωση να συμμορφωθεί, παραιτούμενη παντός δικαιώματος στις εν λόγω περιοχές. Αλλά . . .
Αλλά, τα περί Κουρδιστάν άρθρα της Συνθήκης έμειναν εσαεί γράμμα νεκρό! Ανετράπησαν από το κεμαλικό κίνημα. Και οι Κούρδοι κινήθηκαν και πάλι εναντίον των Τούρκων. Επί ματαίω. Τα πάντα κατεπνίγησαν. Ακόμα και οι σχετικές πληροφορίες επί των στασιαστικών γεγονότων. Και μόνον μετά δεκαετία, στα δημοσιευθέντα απομνημονεύματα του Μουσταφά Κεμάλ, η διεθνής κοινότητα είδε να γίνεται κάποια αόριστη νύξη επ’ αυτών. Να μη μας διαφεύγει ότι στις ελληνο-τουρκικές επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία πολλοί Κούρδοι συμμετείχαν στα στρατεύματα του Κεμάλ. Να δεχθούμε ότι επρόκειτο για αναγκαστική επιστράτευση.
Ναι, θα αναπτυχθεί κουρδικό μίσος εναντίον του Κεμάλ. Και το 1925 θα ξεσπάσει νέα κουρδική επανάσταση με αντι-κεμαλικό χαρακτήρα. Σαράντα χιλιάδες τουρκικού στρατού περικύκλωσε τις επαναστατικές κουρδικές περιοχές. Συνελήφθησαν οι περισσότεροι κούρδοι αρχηγοί. Στις 28 Ιουνίου 1925, σαράντα οκτώ εξ αυτών απαγχονίστηκαν μπροστά από το τζαμί στο Ντιάρμπακίρ. Μεταξύ αυτών και ο ισχυρότερος κούρδος φύλαρχος, Σεϊχ-Σαϊτ, τα τελευταία λόγια του οποίου, λίγο πριν την αγχόνη, ήσαν, «Θα κανονίσουμε τους λογαριασμούς μας την ημέρα της εσχάτης κρίσεως» !
Τα κατοπινά γεγονότα επί του κουρδικού ζητήματος, από τότε μέχρι σήμερα, μικρή ιστορική αξία έχουν. Το βέβαιο είναι ότι η διεθνής κοινότητα, πριν λίγα χρόνια, είχε πιστέψει στην πλήρωση των προϋποθέσεων για την οριοθέτηση του Κουρδιστάν, ως ανεξάρτητη κρατική οντότητα με όρους διεθνούς δικαίου αλλά και ηθικής τάξεως. Αλλοίμονο! Zero point!
Με τις τελευταίες ομοβροντίες των ολμοβόλων, τους εγωισμούς των Μεγάλων, τις απροσδόκητες εξαφανίσεις ισχυρών πρωταγωνιστών από το μέτωπο, τον αναπάντεχο ερχομό άλλων, τις ασύμμετρες διπλωματικές επιστολές και τα tweets (αυτό πού το πας) εκτιμούμε ότι η αυτονομία (ποιά ανεξαρτησία!) των Κούρδων μπαίνει ερμητικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Και η ημέρα της εσχάτης κρίσεως για να κανονιστούν οι λογαριασμοί με ανάληψη πρωτοβουλιών για δημοκρατικές διεργασίες ή με τα όπλα επί του κουρδικού ανήκει σε κάποιο παράλληλο σύμπαν. Και θα μείνει το Κουρδιστάν να χειμάζεται στις αόριστες έννοιες.
Κρίμα! Πάντως, ο Άρης ο κούρδος με περιμένει στο Πόρτο Ράφτι, όπως κάθε χρόνο, να του παραδώσω τον Έκτορα να τον φιλοξενήσει τους χειμερινούς μήνες!
Επί του πιεστηρίου. Ερντογάν, ‘‘Θα συντρίψουμε τα κεφάλια των Κούρδων αν δεν αποσυρθούν» . . . Τέτοια!