Διάλογοι μεταξύ μύθου και πραγματικότητας . . .
Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» επιλέγει Ελευθέριο Βενιζέλο!
του Απτχου (Ι) ε.α. Γρηγορίου Νούσια της 39ης Σειράς Ιπταμένων της Σ.Ι.
«Το καθήκον δεν είναι ζήτημα αγωγής, ούτε παιδείας, αλλά ζήτημα ενστίκτου. Ή γεννιέσαι μ’ αυτό ή δεν το νοιώθεις . . . Ναι, για να ενεργείς στη ζωή χρειάζεσαι ένστικτο, αλλά για να αποφεύγεις τα εμπόδια χρειάζεσαι απλά σοφία».
«Ο αρχηγός έχει εκείνο το μυστηριώδες “κάτι”, αδιάφορο αγγελικό ή σατανικό, με το οποίο συναρπάσει, συγκινεί, εμψυχώνει, και κάνει τον άλλον τυφλό οπαδό του. Είναι αυτή η μυστική γοητεία, ο μαγνήτης του ηγήτορος. Διαμορφωτής και όχι ενεργούμενο των καταστάσεων».
«Ο υποκριτής είναι ένας άνθρωπος με ταλέντο, ένας καλλιτέχνης με φαντασία και, σίγουρα, ένας δημιουργός, αφού απ’ τον ατελή εαυτό του πλάθει και περιφέρει ένα κολακευμένο ομοίωμα».
Ας στήσομε το γεωπολιτικό σκηνικό της ταραγμένης, και τότε, εποχής. Ήταν Νοέμβριος του 1909.
Απέχομε δώδεκα χρόνια από το μαύρο .97, τον ατυχή πόλεμο μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Ελλάδος. Πρόκειται για την “Ελλάδα της Μελούνας”, τα σύνορά της λίγο πιο πάνω από τη Λάρισα. Πρωθυπουργός ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης. Αφορμή απετέλεσε το Κρητικό ζήτημα. Η ελληνική πλειοψηφία της Οθωμανικής επαρχίας της Κρήτης αξίωνε την Ένωση με την Ελλάδα. Οι Τούρκοι ενοχλήθηκαν και μας επιτέθηκαν χωρίς κήρυξη πολέμου. Κατέληξε σε ήττα της Ελλάδος. Κατέλαβαν ολόκληρη τη Θεσσαλία. Παρ’ ολίγον να μας υποβληθεί διεθνής οικονομικός έλεγχος με πρόταση της Γερμανίας. Μας ξελάσπωσε ο Τσάρος Νικόλαος Β’ της Ρωσίας, και επανήλθαμε στα αρχικά μας σύνορα.
Ένα χρόνο μετά, το 1898, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα αναγκάσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία να εγκαταλείψει το νησί της Κρήτης. Έτσι δημιουργήθηκε η “Κρητική Πολιτεία” υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου, με Ύπατο Αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο, τον δευτερότοκο γιό του βασιλιά Γεωργίου Α’ της Ελλάδος.
Η πολιτική του Πρίγκιπα δεν άρεσε σε πολλούς κρητικούς με προεξάρχοντα τον δικηγόρο Ελευθέριο Βενιζέλο. Δημιουργήθηκε έντονο αντιπολιτευτικό σκηνικό με αποκορύφωμα την επανάσταση στο Θέρισο στις 10 Μαρ. 1905. Ήταν ένας ένοπλος αγώνας, με πάνω από χίλιους άνδρες, με επικεφαλής τον σαραντάχρονο Ελευθέριο Βενιζέλο. Πάλι επενέβησαν οι Προστάτιδες Δυνάμεις και ο βασιλιάς αναγκάσθηκε να αντικαταστήσει τον γιό του με τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Τα πνεύματα ηρέμησαν. Θα δρομολογηθούν συνταγματικές και άλλες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις.
Εν τω μεταξύ, στην τότε ακόμα Οθωμανική επαρχία της Μακεδονίας, το “Μακεδονικό Κομιτάτο” με παραστρατιωτικές ομάδες, τους βούλγαρους κομιτατζήδες, από το 1904, αρχίζει όργιο βίας και τρομοκρατίας για τον εθνικό προσεταιρισμό των κατοίκων της περιοχής. Οι Έλληνες πιέζονται, υποφέρουν, δολοφονούνται. Η Ελλάδα θα αντιδράσει με τους μακεδονομάχους. Πολλά τα θύματα, πολλοί οι ήρωες. Ο Παύλος Μελάς θα γίνει θρύλος. Οι βουλγαρικές αθλιότητες θα τερματισθούν το 1908 με την επανάσταση των Νεότουρκων.
Πρόκειται για τις πρωτοβουλίες του εθνικιστικού κόμματος “Ένωση και Πρόοδος”, που ξεκίνησαν από την τουρκοκρατούμενη ακόμα Θεσσαλονίκη, για μεταρρυθμίσεις, με απώτερο σκοπό την κατάλυση της απολυταρχίας του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’, την εγκαθίδρυση εκσυγχρονισμένου ευρωπαϊκού κράτους και τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας. Αφορμή για όλα, τι άλλο, η βαθειά οικονομική κρίση που μάστιζε την Αυτοκρατορία.
Τη χρονιά αυτή, λοιπόν, το 1908, συμπαγείς πυρήνες ελλήνων αξιωματικών και υπαξιωματικών συγκλίνουν σε ενιαία γραμμή για τη διατύπωση και προβολή κυρίως επαγγελματικών αιτημάτων, και συνιστούν τον λεγόμενο “Στρατιωτικό Σύνδεσμο”. Ταγματάρχης Γεώργιος Σ. Καραϊσκάκης (εγγονός του στρατηγού της Ρούμελης), Θεόδωρος Πάγκαλος (αργότερα δικτάτορας), Νικόλαος Πλαστήρας και Γεώργιος Κονδύλης (αργότερα επαναστάτες και πρωθυπουργοί), η ομάδα των λοχαγών όπως θα αποκληθούν, όλοι τους εν ενεργεία, είναι τα γκεσέμια αυτής της κίνησης, και θα υπογράψουν το πρώτο πρωτόκολλο με το οποίο ο στρατός προσπαθεί να επηρεάσει την πολιτική κατάσταση. Μια συγκέντρωση εκατόν ογδόντα περίπου αξιωματικών την επόμενη χρονιά, στις 25 Ιουνίου 1909, για τη σύνταξη προγραμματικών αρχών, θα προκαλέσει την πτώση της κυβερνήσεως του Γεωργίου Θεοτόκη. Θα ορκιστεί νέα, υπό τον Δημήτριο Ράλλη, ο οποίος θα σπεύσει να διατυπώσει κατευναστικές θέσεις προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία σχετικά με το Μακεδονικό και το Κρητικό ζήτημα. Ο Σύνδεσμος θα εξοργιστεί και στις 14 Αυγούστου θα εκδηλωθεί το κίνημα στο Γουδί που ζητούσε γενικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις, στρατιωτική αναδιοργάνωση, απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου καθώς και των λοιπών πριγκίπων από το στράτευμα.
Όχι, δεν θα εγκαθιδρυθεί δικτατορία. Οι όροι έγιναν αποδεκτοί από τον νέο πρωθυπουργό, Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, που διαδέχθηκε τον Ράλλη, και ο αρχηγός του κινήματος, ο επιλεγείς συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, θα στείλει τις επαναστατικές μονάδες πίσω στους στρατώνες. Ναι, στη δεξιοτεχνία του ανιδιοτελούς και ακομμάτιστου Ζορμπά οφείλεται η αναίμακτος και εντός ολίγων ωρών αναγνώριση από τον επίσημο πολιτικό κόσμο εκείνο που αποτελούσε συνείδηση στρατού και λαού, μία, δηλαδή, εκ βάθρων αναδιοργάνωση της Ελλάδος. Αρωγός των θέσεων του Συνδέσμου και η “Ομάδα των Κοινωνιολόγων”, στην οποία ανήκουν ηχηρά ονόματα: Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Παναγιώτης Αραβαντινός, Θρασύβουλος Πετιμεζάς, Αλέξανδρος Διομήδης, Κωνσταντίνος Δεμερτζής, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος, Αλέξανδρος Μυλωνάς . . . που έχουν στόχο την εξολόθρευση του κακού δαίμονα της Ελλάδος, τον παλαιοκομματισμό, με πολλά θέματα στο τραπέζι, μεταξύ των άλλων και αυτό, “Βασιλεύς – πολίτευμα”. Είναι μια ιδεολογική κίνηση.
Στις 14 Σεπτεμβρίου, μάλιστα, θα πραγματοποιηθεί μεγαλειώδες συλλαλητήριο υπέρ των θέσεων του Συνδέσμου. Όμως, ο παλαιοκομματισμός καλά κρατεί. Θα προκύψει βέβαια, νέα κυβέρνηση υπό τον Δραγούμη, με τον Ζορμπά υπουργό των Στρατιωτικών και τον Στέφανο Καλλέργη υπουργό των Εξωτερικών. Εδώ είμαστε!
Ζορμπάς: Βλάση, με εννοείς, δεν επεδίωξα την πρωθυπουργία διότι αισθάνομαι το εθνικό χρέος να ενεργώ ως τοποτηρητής εκείνου του “αγνώστου” ακόμα αρχηγού, ευχόμενος να εμφανιστεί το ταχύτερο δυνατό, αλλά χωρίς “επωμίδες”. Δεν θέλομε, εμείς οι επαναστάτες, πρωθυπουργό με ιδιοσυγκρασία επαναστάτη. Αν υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτούς τους ιδιοφυείς της Ομάδος των Κοινωνιολόγων κάποιος που να υπερέχει αισθητώς, που να μπορεί να γίνει διαμορφωτής και όχι ενεργούμενο της καταστάσεως, μέσα σε μια νύκτα τον χρήζομε πρωθυπουργό. Κάποιοι συγκεκριμένοι, πολύ μου ρίχνονται τελευταίως να καλέσομε από την Κρήτη τον Βενιζέλο. Είναι τετραπέρατος, σταθερός, με πείσμα και αξιοπρέπεια. Αλλά και πολλοί Κρήτες αντιδρούν με πρωτοστάτη τον Ναυπλιώτη Ζυμβρακάκη. Τι να σου πω, όμως, με φοβίζει αυτός ο Βενιζέλος, είναι επαναστάτης και έχει φήμη αντιδυναστικού . . .
Ζορμπάς: (μετά από κάμποσες μέρες). Οι παλινωδίες, οι μηχανορραφίες, οι καιροσκοπισμοί, οι διασπαστικές τάσεις, και ακόμα η απογοήτευση της κοινής γνώμης διαβουκολούμενη από τις εφημερίδες, με ταλανίζουν τελευταία. Βλάση, θα πας στην Κρήτη να δεις τον Βενιζέλο. Πηγαίνεις όλως αυθορμήτως, από μόνος σου, για να έχεις μια συζήτηση με τον άνδρα, για να κανονίσω τη στάση μου. Ή θα παραιτηθώ, διότι δεν μπορώ να αναλάβω την ευθύνη να αναθέσω στην “φορτούνα Βενιζέλο”, όπως τον αποκαλούν οι μεν, τη γαλήνευση της Χώρας, ή θα τον ονομάσομε “άνθρωπο της Ελλάδος” ερχόμενον μετά δόξης, όπως επιμένουν οι δε. Και τότε θα πω στον εαυτό μου, “Νυν απολύεις τον δούλον σου . . .” .
(Εμπορευόμενος νησιώτης, ο απεσταλμένος Βλάσης, με παχύ μουστάκι, με μαύρο οφθαλμοδέτη, και κουτσαίνοντας, ένα ηλιόλουστο πρωινό κάποιας Κυριακής του Νοέμβρη του 1909 κάθεται σε ένα καφενείο της πλατείας “Συντριβάνι” στα Χανιά, περιμένοντας να επιστρέψει ο πιτσιρικάς που τον είχε στείλει στο σπίτι του Βενιζέλου με επισκεπτήριό του για να τον δεχθεί. Ο “Κήρυκας”, το προσωπικό δημοσιογραφικό ημερήσιο όργανο του Βενιζέλου, θα τον συντροφεύει μέχρι την επιστροφή του αγγελιαφόρου)
(Ο Βενιζέλος ψιθυρίζει κάποιος, μετά από λίγο. Πράγματι, μέσα σε ένα μόνιππο, ανάμεσα από τα δυο του αγόρια, ντυμένος στα μαύρα, ο Βενιζέλος δέχεται το “καλημέρα σύντεκνε”. Και ο απεσταλμένος, σπεύδει να τον προϋπαντήσει).
Βλάσης: Με συγχωρείτε, έφθασα από τας Αθήνας, αποκλειστικώς για να σας ίδώ. Θα λάβατε το επισκεπτήριό μου με τον μικρόν . . .
Βενιζέλος: Παρακαλώ . . . όχι . . . δεν έλαβα τίποτε . . . Από τας Αθήνας; Ερχόμαστε από την εκκλησία. Δεν θα μας βρήκε στο σπίτι. Τους πηγαίνω περίπατο σήμερον που έχει καλοκαιρία. Έχουν, βλέπετε, μόνον εμέ . . . Παρακαλώ επιβιβασθείτε. Και δια τι με θέλετε; Δεν σας είπανε, ότι είμαι σατανάς, μηχανορράφος, προδότης, άπατρις; Θα κινδυνεύσετε να σας πάρω στο λαιμό μου . . . Και δε μου λέτε, δεν μπορείτε, τέλος πάντων, ούτε ογδόντα χιλιάδες στρατό της προκοπής να βάλετε στα σύνορά σας, για να κάνομε την Ένωση, αλλά πρέπει να την κάνομε με τη διπλωματία; Αν οι πρόγονοί μας, του .21, σκέπτονταν με το δικό σας τρόπο, θα ήμασταν ακόμα δούλοι . . .
Βλάσης: Εμείς στον “Σύνδεσμο” συνεχώς αντιδικούμε προς τους επαγγελματίες της διπλωματικής αυτής επαιτείας. Αντιμετωπίζομε κατάσταση ομογάλακτο του παλαιοκομματισμού.
(Ο Βενιζέλος λέει στον αμαξά να συνεχίσει τον περίπατο με τα παιδιά, και οι δύο άνδρες συνεχίζουν πεζή.)
Βενιζέλος: Αλλά, αγαπητέ μου, κάνατε σφάλμα βαρύτατο. Στραφήκατε κατά των πολιτικών κομμάτων και επιδιώκετε την ανόρθωση με νόμους υποχρεώνοντάς τα να ψηφίσουν, ενώ οφείλατε να στραφείτε κατά του κυρίως υπεύθυνου της καταστάσεως, του ρυθμιστή του πολιτεύματος. Εκπλήττεσθε με την ελευθεροστομία μου;
Βλάσης: Όχι δεν εκπλήσσομαι για το γεγονός, αλλά διότι, επιτέλους, έχω την ευχαρίστηση να ακούω κάποιον να επισημαίνει τόσο θαρραλέα τους υπαίτιους.
Βενιζέλος: Αφού, λοιπόν, επαναστατήσατε και γίνατε κύριοι του πεδίου, αντί να παραδώσετε την εκτέλεση του προγράμματός σας στους υπαίτιους αυτής της καταστάσεως και να αναθέσετε την εξουσία σε κομματική κυβέρνηση, οφείλατε να αναλάβετε σεις οι ίδιοι την εξουσία και εγκαθιδρύοντας δικτατορία να διοικήσετε τη χώρα με διατάγματα, για ένα τουλάχιστον έτος, και μετά να συγκαλέσετε Εθνοσυνέλευση, για να ρυθμίσει τα του πολιτεύματος και να περιστείλει τις παραβάσεις του Ανεύθυνου. . .
(Η συζήτηση συνεχίστηκε το βράδυ στο σπίτι στη Χαλέπα. Ο πατέρας Βενιζέλος με ένα νεύμα στέλνει τον Κυριάκο και τον Σοφοκλή να κοιμηθούν).
Βενιζέλος: Εξίσου με την αγάπη που τους έχω, διότι είναι καλά και εργατικά παιδιά, τα λυπούμαι επίσης. Στερηθήκαμε και οι τρείς τη μητέρα τους. Αποφεύγουν να μου τη θυμίζουν, και αυτό ιδιαίτερα με συγκινεί . . . Αναμφίβολα, ο διπλωμάτης δεν μπορεί να κινείται στο κενό. Εκμεταλλεύεται γεγονότα και απαιτείται να διαθέτει δύναμη και να εμπνέει πίστη. Αν αύριο προκύψουν γεγονότα στη Βαλκανική, πως θα τα εκμεταλλευτεί για να πραγματοποιήσει την Ένωση;
Βλάσης: Βρίσκομαι σε λαβύρινθο συλλογισμών . . .
Βενιζέλος: Ο “Σύνδεσμος” έριξε όλο το βάρος του ενδιαφέροντός του στην ενίσχυση του στρατού. Τίποτε, εν τούτοις, δεν αποκλείει να βρεθούμε σε θέση παρόμοια με εκείνη στην οποία βρεθήκατε και εσείς, κύριε υπουργέ, στο θέμα του Πρίγκηπος, κατά την επανάσταση του Θερίσου . . . Αλλά ας μη ξύνομε πληγές. Ο πρίγκιπας Γεώργιος είναι αγαθός και καλοπροαίρετος, θύμα κακού περιβάλλοντος, αυλοκολάκων, οι οποίοι καταστρέφουν και τους καλλίτερους ηγεμόνες.
Βλάσης: Ναι, όπως σας είπα και το πρωί, ο “Στρατιωτικός Σύνδεσμος” δεν ακολούθησε την οδό προς τη δικτατορία . . .
Βενιζέλος: Ένας ηγήτωρ διαμορφώνει τα πράγματα προς τον ρουν του πνεύματός του, αγαπητέ μου κύριε Συνταγματάρχα. Εάν ο βασιλεύς διαφωνούσε ανιδιοτελώς, θα μπορούσε να διατυπώσει τα παράπονά του, ή να εξαναγκαστεί σε παραίτηση, χωρίς αυτό να προκαλέσει εσωτερική αναταραχή ή επέμβαση έξωθεν, όπως φοβηθήκατε, διότι πάντες αποδέχονται τα τετελεσμένα γεγονότα.
Βλάσης: Αισθάνομαι ότι συζητούμε πολύ τολμηρά πράγματα . . .
Βενιζέλος: Με είχαν ποτίσει με τόση πίκρα και με είχαν φέρει σε τέτοια απόγνωση, ώστε να θέλω να φύγω στην Αίγυπτο, για να ζήσω εκεί ως δικηγόρος, αφοσιωμένος στην ανατροφή των παιδιών μου . . . Και οι αυλοκόλακες με παρέστησαν ως τυχοδιώκτη και φιλοχρήματο που με είλκυσε δήθεν η χώρα του Νείλου με τα πλούτη της. Υπέβαλα την παραίτησή μου στον Πρίγκιπα. Ήθελαν να παύσουν το Συμβούλιο της Δικαιοσύνης, να με εξευτελίσουν και να με συντρίψουν πολιτικά. Πέστε μου, αφ’ ής στιγμής έφυγε από την Κρήτη η τουρκική κυριαρχία, δεν οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε προς τους τούρκους σαν να ζούμε σε γνήσια φιλελεύθερη πολιτεία; Πως αλλιώς θα αποδείξουμε ότι έχομε δίκιο να επαναστατούμε κατά του τυραννικού καθεστώτος επιζητούντες την Ένωση; Εν τούτοις, υπήρξαν άνθρωποι οι οποίοι με απεκάλεσαν τουρκόφιλο, διότι, ως δικηγόρος, είχα αναλάβει την υπεράσπιση τούρκων.
Βλάσης: Δηλαδή, μας λείπει το αίσθημα της πραγματικότητας;
Βενιζέλος: Αναμφίβολα ναι . . . Αυτό το αίσθημα το στερείσθε εσείς εκεί πάνω, στην ελεύθερη Ελλάδα, διότι εμείς εδώ κάτω, στην Κρήτη, είμαστε πραγματιστές. Ας πάρομε παράδειγμα συγκεκριμένο . . . αυτή η Μεγάλη Ιδέα δεν είναι κενή φλυαρία αν δεν προετοιμαστούμε βαθμιαίως για την πραγμάτωσή της; Αλλά εμείς τι κάνουμε; Απλώς εφησυχάζουμε θεωρώντας ιδανική την τακτική με τις βασιλικές περιοδείες ανά την Ευρώπη και χωρίς συστολή να περιφέρομε τον δίσκο της επαιτείας . . .
Ο Βλάσης φεύγει από το σπίτι της Χαλέπας και στο δρόμο διαλογίζεται . . . «Αληθινά, αυτός είναι ο θεματοφύλακας των ιδανικών μας. Συνοψίζει στον εαυτόν του την ετοιμότητα του Θεμιστοκλέους και τη σύνεση του Αριστείδη . . . Οραματίζομαι Εσέ, φιλτάτη Πατρίδα μου, με κυβερνήτη τον δαιμόνιο Κρητικό».
Βλάσης: (Την άλλη μέρα μόλις αποβιβάζεται στον Πειραιά σπεύδει στο Φρουραρχείο να τηλεφωνήσει στον Ζορμπά) Κύριε Αρχηγέ, μόλις έφθασα, “ευαγγελίζου, γη, χαράν μεγάλην . . .”
Ζορμπάς: Δεν ήκουσα, Βλάση. Γην; Λέγε καθαρά . . . Άααα . . . Άααα!
Βλάσης: (Αργότερα, σε κατ’ ιδίαν συνάντηση) Νίκο, πάρε την απόφαση και κάλεσε τον. Θα τους σαρώσει όλους.
Ζορμπάς: Την έχω ήδη λάβει, Βλάση. Ενεργώ ώστε η μετάκλησή του να είναι αίτημα της παμψηφίας της Επιτροπής. Η περιγραφή που μου έκανες με έπεισε ότι ο Βενιζέλος είναι ο ενδεδειγμένος να διαμορφώσει από το χάος μια κατάσταση. Έχει ένστικτο για να οσφραίνεται και νου για να μορφώνει κρίση.
Ζορμπάς: (ενώπιον της Επιτροπής) Προ της χαώδους καταστάσεως, θέτω ρητώς το ερώτημα, αν η Επιτροπή θα αποφάσιζε να μετακαλέσει εκ Κρήτης τον Ελευθέριο Βενιζέλο, διότι θα έκρινε ότι είναι ο μόνος ενδεδειγμένος πολιτικός να γίνει αντιλήπτωρ των αιτημάτων του Συντάγματος και να αναλάβει την ηγεσία του γενικότερου ανορθωτικού αγώνος. Κύριοι, αν επιζητώ την παμψηφία, δεν το κάνω για να κολακευθώ, αλλά για να αποδείξομε ότι ο “Στρατιωτικός Σύνδεσμος” παραμένει αρραγής και ότι οι συμπήξαντες αυτόν αξιωματικοί υψώθηκαν υπεράνω προσωπικών επιδιώξεων, αναθέσαντες το πηδάλιο σε άνδρα ικανότατο και εθνικώς άσπιλο.
Βλάσης: (Ο Βενιζέλος φθάνει στον Πειραιά τέλη Δεκεμβρίου με άκρα μυστικότητα και σε δεύτερο χρόνο θα αποβιβαστεί στη Ζέα για παραπλάνηση των δημοσιογράφων). Σας εύχομαι εκ μέρους του “Στρατιωτικού Συνδέσμου” το “Καλώς ήλθατε” στη μητέρα Ελλάδα, και γρήγορα να μας φέρετε και την αδελφή μας Κρήτη. Από σήμερα ανήκετε στην ιστορία της Ελλάδος.
Βενιζέλος: (Φιλοξενούμενος στην οικία του Βλάση). Σας παρακαλώ πείτε μου, ποιος είναι αυτή τη στιγμή ο διάχυτος πόθος του λαού, αυτού του πλασματικού, έστω, που αποκαλείται “κοινή γνώμη”;
Βλάσης; Να επανέλθομε το ταχύτερο στην κοινοβουλευτική ομαλότητα, διαλυομένου φυσικά του “Συνδέσμου”.
Βενιζέλος: Και για την κυβέρνηση, τι φρονεί;
Βλάσης: Την θεωρεί σκιώδη, όπως και εμείς που την κρατούμε στην Αρχή. Και αυτά τα μέλη της Ομάδας των Κοινωνιολόγων, πρόσφατα, μου διατύπωσαν τις απόψεις τους, “Μας θέλγει η προσωπικότης του . . . αλλά δεν γνωρίζομε τις ιδέες του”.
Βενιζέλος: Ώ! Είναι καλός οιωνός, την πρώτη αυτή ώρα της αφίξεώς μου στην Ελλάδα. Εάν λοιπόν βρω κατανόηση και απήχηση στον λαό κυρίως και σε μια πολιτική μειονότητα αλλά με αγνή καρδιά, τότε αυτοί θα είναι οι πολυτιμότεροι συμπαραστάτες μου. Αλλιώς θα επιστρέψω απ’ όπου ήλθα . . .
Εκείνο το βράδυ ο Βενιζέλος δείπνησε, φιλοξενούμενος, με ένα ποτήρι σκέτο γάλα. Ήταν πολύ ταλαιπωρημένος από το ταξίδι.
Στις επόμενες δεκαετίες ο Βενιζέλος θα δοκιμάσει πολλά ποτήρια με ανάλογο κάθε φορά εθνικό περιεχόμενο. Ταυτισμένος με το εθνικό καθήκον, άλλοτε από ένστικτο και άλλοτε από σοφία, πάντα διαμορφωτής, εκπέμποντας αυτό το μυστηριώδες “κάτι”, ο καμβάς της πολιτικής του διαδρομής θα υφανθεί με μεσουρανήματα και συντρίμμια, της Χώρας και του Έθνους. Και οι επερχόμενες γενιές θα τον ευγνωμονούν για τα μεν και θα τον μέμφονται για τα δε.
21 Νοεμβρίου 2020. Τα Εισόδια της Θεοτόκου.
Δύναμη και υψηλοφροσύνη στις Ένοπλες Δυνάμεις της Χώρας.
Γρηγόριος Δημ. Νούσιας – Αεροπόρος.